Màu sắc phân là một trong những dấu hiệu phản ánh tình trạng sức khỏe đường tiêu hóa. Trong đó, phân đen là biểu hiện khiến nhiều người lo lắng. Liệu đây có phải là dấu hiệu bình thường hay cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng?
Hãy cùng PGS.TS.BS. TTUT.Nguyễn Quang Duật – nguyên Trưởng Khoa Tiêu hóa BVQY 103 – cố vấn chuyên môn của Dược phẩm Tuệ Tĩnh tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để biết phân đen có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám bác sĩ.
Phân đen là gì?
Phân đen là tình trạng phân có màu đen sẫm bất thường, thường có mùi hôi thối rõ rệt. Đây không phải là màu nâu sẫm bình thường mà là màu đen như nhựa đường hoặc bã cà phê. Trong y học, tình trạng này được gọi là melena – dấu hiệu cho thấy có xuất huyết tiêu hóa trên, tức là chảy máu ở thực quản, dạ dày hoặc tá tràng.
Tuy nhiên, phân đen cũng có thể xuất hiện do chế độ ăn uống hoặc sử dụng một số loại thuốc. Vì vậy, để đánh giá mức độ nguy hiểm, cần dựa vào nguyên nhân gây ra hiện tượng này.
Nguyên nhân khiến phân có màu đen
Nguyên nhân sinh lý (không nguy hiểm)
Phân đen có thể xuất hiện tạm thời và không gây hại nếu bạn:
- Ăn thực phẩm có màu đen hoặc sẫm màu như huyết động vật, tiết canh, dưa hấu đen, nho đen, cam thảo, socola đen, viên sắt, bismuth (Pepto-Bismol)…
- Uống thuốc bổ sung sắt, than hoạt tính hoặc các thuốc chứa bismuth – đây là phản ứng bình thường và phân sẽ trở lại màu bình thường sau vài ngày.
Lưu ý: Trong các trường hợp này, phân không có mùi hôi bất thường và người bệnh không kèm theo triệu chứng toàn thân như đau bụng, mệt mỏi, sốt hoặc nôn.
Nguyên nhân bệnh lý (nguy hiểm)
Phân đen do bệnh lý là dấu hiệu nghiêm trọng, cảnh báo có chảy máu ở đường tiêu hóa trên, bao gồm:
Xuất huyết dạ dày – tá tràng
- Là nguyên nhân phổ biến nhất của phân đen.
- Chảy máu trong dạ dày gặp trong viêm loét dạ dày, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, uống nhiều rượu, dùng thuốc NSAID kéo dài (như aspirin, ibuprofen)…
- Phân có màu đen sẫm như bã cà phê, kèm theo đau bụng vùng thượng vị, buồn nôn hoặc nôn ra máu tươi hoặc máu nâu.
Giãn tĩnh mạch thực quản (do xơ gan)
- Máu từ thực quản khi chảy xuống dạ dày sẽ bị dịch vị tiêu hóa, gây phân đen.
- Bệnh nhân có tiền sử xơ gan, cổ trướng, vàng da, mệt mỏi.
Ung thư đường tiêu hóa
- Ung thư dạ dày hoặc thực quản giai đoạn muộn có thể gây xuất huyết, dẫn đến phân đen kéo dài.
- Thường đi kèm sút cân nhanh, chán ăn, nôn, mệt mỏi.
Chấn thương đường tiêu hóa hoặc phẫu thuật
Một số trường hợp sau nội soi, phẫu thuật hoặc chấn thương vùng bụng cũng có thể gây chảy máu.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám bác sĩ ngay
Bạn nên đến cơ sở y tế ngay khi có phân đen kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng sau:
- Đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội vùng thượng vị
- Buồn nôn, nôn ra máu hoặc dịch có màu nâu như bã cà phê
- Choáng, chóng mặt, tim đập nhanh, tụt huyết áp
- Da xanh xao, mệt mỏi, khó thở – dấu hiệu thiếu máu
- Sốt, đau bụng kèm tiêu chảy kéo dài
- Tiền sử loét dạ dày, xơ gan, dùng thuốc chống viêm không steroid dài ngày
- Đặc biệt, phân đen tái diễn nhiều ngày liên tiếp dù không thay đổi chế độ ăn thì cần kiểm tra ngay để loại trừ xuất huyết tiêu hóa hoặc ung thư đường tiêu hóa.
Chẩn đoán phân đen như thế nào?
Bác sĩ sẽ kết hợp khai thác tiền sử bệnh, kiểm tra triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm, bao gồm:
- Nội soi dạ dày – tá tràng: phát hiện vị trí chảy máu
- Xét nghiệm máu: đánh giá mức độ thiếu máu, chức năng gan thận
- Xét nghiệm phân: xác định máu ẩn trong phân
- Siêu âm, CT scan ổ bụng: nếu nghi ngờ ung thư hoặc tổn thương sâu
Cách điều trị phân đen do bệnh lý
Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Nội soi cầm máu (qua clip, tiêm xơ, đốt điện) nếu chảy máu dạ dày – tá tràng
- Thuốc kháng acid, ức chế bơm proton (PPI) để điều trị viêm loét dạ dày
- Kháng sinh diệt H. pylori nếu nguyên nhân là vi khuẩn
- Phẫu thuật nếu chảy máu nhiều không kiểm soát
- Điều trị bệnh nền như xơ gan, ung thư dạ dày…
Làm gì khi thấy phân đen tại nhà?
Nếu bạn thấy phân đen đột ngột, nên:
- Theo dõi thêm 1 – 2 ngày nếu trước đó đã ăn thực phẩm hoặc uống thuốc có thể làm đổi màu phân.
- Ngưng các thuốc nghi ngờ gây phân đen nếu có thể, theo hướng dẫn bác sĩ.
- Bổ sung nước, tránh vận động mạnh để giảm nguy cơ tụt huyết áp nếu có mất máu nhẹ.
- Không tự ý dùng thuốc cầm máu nếu chưa xác định rõ nguyên nhân.
- Nếu phân đen kéo dài hoặc kèm theo triệu chứng bất thường – hãy đến khám bác sĩ ngay lập tức.
Phòng ngừa phân đen do bệnh lý
- Ăn uống khoa học, hạn chế bia rượu, đồ cay nóng
- Không tự ý dùng thuốc giảm đau, chống viêm NSAID kéo dài
- Tầm soát vi khuẩn H. pylori nếu có triệu chứng tiêu hóa mạn tính
- Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử viêm loét dạ dày – tá tràng, xơ gan, ung thư
Phó Giáo Sư. TS.BS Nguyễn Quang Duật chia sẻ về IBS Tuệ Tĩnh
Phân đen có thể chỉ là hiện tượng tạm thời do ăn uống, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo xuất huyết tiêu hóa nghiêm trọng. Vì vậy, khi thấy phân đen bất thường, đặc biệt kèm các triệu chứng như đau bụng, nôn ra máu, chóng mặt hay mệt mỏi, bạn cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đừng chủ quan với bất kỳ thay đổi nào từ hệ tiêu hóa – vì đây là tấm gương phản chiếu sức khỏe bên trong cơ thể bạn.
Không ít người đã lựa chọn dùng IBS Tuệ Tĩnh như một giải pháp chăm sóc tiêu hóa dài hạn – nhờ tính an toàn và tác dụng ổn định, không lệ thuộc thuốc. Nhiều người dùng cho biết họ cảm thấy giảm đau bụng, nhẹ bụng hơn chỉ sau 1 – 2 tuần sử dụng IBS Tuệ Tĩnh, đồng thời giảm đáng kể số lần đi ngoài trong ngày. Thành phần chính của IBS Tuệ Tĩnh là rễ Bạch truật, một vị thuốc quý trong Đông y có tác dụng kiện tỳ, táo thấp, giúp giảm tiêu chảy và tăng cường tiêu hóa hiệu quả. Sản phẩm có tác dụng cân bằng hệ vi sinh đường ruột gián tiếp thông qua việc tăng cường chức năng tiêu hóa và giảm viêm – một yếu tố quan trọng trong điều trị IBS và các bệnh lý đường ruột mãn tính.
Liên hệ ngay tổng đài miễn cước 1800 2295 hoặc truy cập website để đặt hàng ngay nhé!
