Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn mạn tính của hệ tiêu hóa, gây ra các triệu chứng khó chịu như đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy. Dù không gây tổn thương thực thể trong ruột, IBS lại ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong số nhiều yếu tố có liên quan đến IBS, căng thẳng – stress thường được cho là nguyên nhân chính kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Vậy, điều này có thật sự đúng? Hãy cùng chuyên gia tiêu hóa PGS.TS.BS. TTUT.Nguyễn Quang Duật nguyên Trưởng khoa Tiêu hóa BVQY 103 – cố vấn chuyên môn của Dược phẩm Tuệ Tĩnh tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Stress và hội chứng ruột kích thích – Mối liên hệ chặt chẽ
Nhiều nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra mối liên hệ mật thiết giữa hệ thần kinh và hệ tiêu hóa. Hai hệ thống này tương tác với nhau thông qua trục não – ruột (gut-brain axis), một mạng lưới phức tạp gồm các dây thần kinh, hormone và vi sinh vật đường ruột.
Khi cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng, hệ thần kinh giao cảm sẽ hoạt động mạnh, làm tăng tiết hormone cortisol và adrenalin. Các chất này ảnh hưởng trực tiếp đến nhu động ruột, làm ruột co thắt bất thường, dẫn đến:
- Đau bụng
- Tiêu chảy hoặc táo bón
- Khó tiêu, đầy hơi
Một số nghiên cứu tiêu biểu:
- Một nghiên cứu đăng trên Journal of Neurogastroenterology and Motility năm 2017 cho thấy 70–90% bệnh nhân IBS có biểu hiện lo âu hoặc trầm cảm mức độ nhẹ đến trung bình.
- Theo Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA), stress không phải là nguyên nhân duy nhất gây IBS, nhưng có vai trò quan trọng trong việc kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm triệu chứng.
Stress có phải là nguyên nhân chính?
Câu trả lời là KHÔNG HOÀN TOÀN, nhưng stress là một yếu tố then chốt. IBS là một hội chứng đa yếu tố, trong đó căng thẳng đóng vai trò góp phần thúc đẩy hoặc làm nặng thêm bệnh, không phải nguyên nhân duy nhất gây ra nó.
Các nguyên nhân khác có thể gây IBS gồm:
- Chế độ ăn uống không hợp lý: ăn nhiều thực phẩm khó tiêu, thực phẩm lên men, nhiều chất béo hoặc chất kích thích.
- Rối loạn hệ vi sinh đường ruột: mất cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và hại.
- Tác động sau nhiễm trùng đường tiêu hóa: ví dụ như sau một đợt ngộ độc thực phẩm hoặc viêm ruột.
- Yếu tố di truyền và cơ địa: có người sinh ra đã có hệ thần kinh ruột nhạy cảm hơn bình thường.
Vì vậy, dù stress không trực tiếp gây IBS, nhưng là chất xúc tác mạnh mẽ khiến hội chứng này bùng phát hoặc trở nên dai dẳng hơn.
Căng thẳng ảnh hưởng đến IBS như thế nào?
Tăng độ nhạy cảm của ruột
Khi bạn bị stress, ngưỡng đau của ruột giảm xuống. Điều này khiến những kích thích nhẹ như khí hơi, nhu động tiêu hóa… cũng có thể gây cảm giác đau hoặc khó chịu ở bụng – một hiện tượng gọi là tăng cảm ruột.
Thay đổi nhu động ruột
Stress có thể làm tăng hoặc giảm nhu động ruột, gây tiêu chảy hoặc táo bón luân phiên – một triệu chứng đặc trưng của IBS.
Gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột
Căng thẳng kéo dài có thể làm mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, giảm lợi khuẩn và tăng hại khuẩn, từ đó làm rối loạn tiêu hóa.
Ảnh hưởng đến giấc ngủ và chế độ ăn
Người căng thẳng thường ăn uống thất thường, ngủ không đủ giấc – những yếu tố góp phần khiến triệu chứng IBS tồi tệ hơn.
Làm sao kiểm soát stress để cải thiện triệu chứng IBS?
Kiểm soát stress là một trong những biện pháp điều trị không dùng thuốc hiệu quả nhất cho người mắc IBS. Một số gợi ý:
Tập luyện thể thao nhẹ nhàng
- Các bài tập như yoga, đi bộ, thiền, thở sâu giúp giảm hormone căng thẳng và điều hòa nhu động ruột.
- Tập thể dục thường xuyên cũng cải thiện chất lượng giấc ngủ và tăng cường hệ miễn dịch.
Liệu pháp tâm lý
- Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) đã được chứng minh hiệu quả trong việc giảm triệu chứng IBS.
- Liệu pháp thư giãn, thôi miên ruột (gut-directed hypnotherapy) cũng giúp làm dịu hệ thần kinh ruột.
Thay đổi lối sống
- Ngủ đủ giấc (7–8 giờ mỗi ngày)
- Ăn đúng giờ, nhai kỹ, tránh vừa ăn vừa làm việc
- Hạn chế caffein, rượu bia và thuốc lá
Dinh dưỡng hỗ trợ
- Bổ sung thực phẩm chứa probiotics (sữa chua, kefir, men vi sinh)
- Áp dụng chế độ ăn FODMAP thấp dưới sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng
Stress không phải “thủ phạm duy nhất”, nhưng là “ngòi nổ nguy hiểm”
Tóm lại, căng thẳng không phải là nguyên nhân duy nhất gây hội chứng ruột kích thích, nhưng đóng vai trò rất quan trọng trong cơ chế phát sinh và duy trì bệnh. Việc kiểm soát stress, kết hợp điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống là chìa khóa để quản lý IBS hiệu quả.
Nếu bạn đang gặp các triệu chứng như đau bụng, rối loạn đại tiện kèm cảm giác căng thẳng kéo dài, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được tư vấn và điều trị kịp thời.
IBS Tuệ Tĩnh đặc biệt phù hợp với người thường xuyên bị rối loạn tiêu hóa, đi ngoài thất thường, đau bụng sau ăn hoặc nhạy cảm với thức ăn lạ. Người làm việc căng thẳng, ăn uống thất thường, ngủ không đủ giấc – những yếu tố góp phần kích hoạt triệu chứng IBS – nên dùng sản phẩm như một liệu pháp hỗ trợ lâu dài. IBS Tuệ Tĩnh còn là lựa chọn tốt cho người có chế độ ăn chay hoặc kiêng kỵ thực phẩm động vật, vì sản phẩm hoàn toàn từ thảo dược thuần chay, không chứa thành phần hóa học.
Liên hệ ngay tổng đài miễn cước 1800 2295 hoặc truy cập website để đặt hàng ngay nhé!
