Niêm mạc dạ dày không chỉ là lớp lót bên trong dạ dày mà còn đóng vai trò như “lá chắn” bảo vệ cơ thể khỏi tác động ăn mòn của acid dịch vị và vi khuẩn gây hại. Khi lớp niêm mạc này bị tổn thương, hệ tiêu hóa sẽ mất đi hàng rào phòng thủ quan trọng, dẫn đến viêm, loét và nhiều biến chứng nghiêm trọng khác.
Vậy niêm mạc dạ dày là gì, cấu tạo của nó ra sao và làm thế nào để duy trì lớp bảo vệ này luôn khỏe mạnh? Hãy cùng chuyên gia tiêu hóa PGS.TS.BS. TTUT.Nguyễn Quang Duật tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Niêm mạc dạ dày là gì?
Niêm mạc dạ dày là lớp mô mềm nằm ở bên trong thành dạ dày, được bao phủ bởi một lớp chất nhầy đặc biệt. Lớp niêm mạc này đóng vai trò như “lá chắn bảo vệ” giúp ngăn cách các tế bào thành dạ dày khỏi các tác nhân gây hại như acid dịch vị, vi khuẩn và hóa chất từ thực phẩm.
Bề mặt niêm mạc dạ dày chứa vô số tuyến tiết ra:
- Acid hydrochloric (HCl) – giúp tiêu hóa thức ăn và tiêu diệt vi khuẩn.
- Pepsinogen – tiền enzyme hỗ trợ phân giải protein.
- Chất nhầy (mucus) – bảo vệ thành dạ dày khỏi bị ăn mòn bởi acid.
- Prostaglandin – điều hòa lượng acid và duy trì tuần hoàn máu cho niêm mạc.
Nếu lớp niêm mạc bị tổn thương, acid và men tiêu hóa có thể xâm nhập sâu vào thành dạ dày, gây ra viêm, loét hoặc xuất huyết dạ dày.
Cấu tạo của niêm mạc dạ dày
Niêm mạc dạ dày gồm nhiều lớp tế bào chuyên biệt, xếp chồng lên nhau và được chia thành các thành phần chính:
Lớp biểu mô (Epithelium)
- Chứa các tế bào tiết chất nhầy, acid và enzyme tiêu hóa.
- Có khả năng tái tạo nhanh chóng (trong vòng 3–5 ngày) để bù đắp cho các tế bào bị tổn thương.
Lớp đệm (Lamina propria)
- Giàu mạch máu và mạch bạch huyết.
- Cung cấp dưỡng chất, oxy và hỗ trợ loại bỏ độc tố, vi khuẩn.
Lớp cơ niêm (Muscularis mucosae)
- Một lớp cơ mỏng giúp điều khiển sự tiết dịch của tuyến niêm mạc.
- Hỗ trợ nhu động dạ dày, trộn thức ăn với dịch vị.
- Bên dưới niêm mạc là lớp dưới niêm (submucosa), chứa mạng lưới thần kinh và mạch máu, đóng vai trò cung cấp năng lượng và điều khiển các hoạt động của niêm mạc.
Chức năng bảo vệ hệ tiêu hóa của niêm mạc dạ dày
Niêm mạc dạ dày là một hệ thống bảo vệ tinh vi, giúp duy trì sự cân bằng giữa tiêu hóa thức ăn và ngăn ngừa tổn thương cho thành dạ dày.
Tạo hàng rào bảo vệ chống lại acid
- Acid dịch vị có độ pH rất thấp (1,5–3,5), đủ để ăn mòn kim loại.
- Lớp chất nhầy và bicarbonat phủ lên niêm mạc giúp trung hòa acid tại bề mặt tế bào, ngăn acid xâm nhập vào thành dạ dày.
Ngăn vi khuẩn xâm nhập
- Acid HCl tiêu diệt phần lớn vi khuẩn từ thực phẩm trước khi chúng xuống ruột non.
- Niêm mạc còn tiết ra các yếu tố kháng khuẩn như lysozyme.
Duy trì khả năng tự tái tạo
- Niêm mạc dạ dày liên tục thay mới tế bào để thay thế các tế bào bị bào mòn bởi acid hoặc cơ học (do ma sát của thức ăn).
- Quá trình này giúp giảm nguy cơ viêm loét kéo dài.
Điều hòa hoạt động tiêu hóa
- Các tế bào tiết hormone trong niêm mạc (như gastrin) điều khiển lượng acid tiết ra.
- Khi dạ dày rỗng hoặc có tổn thương, hormone sẽ điều chỉnh để giảm tiết acid, tạo điều kiện cho niêm mạc phục hồi.
Nguyên nhân khiến niêm mạc dạ dày bị tổn thương
Niêm mạc có khả năng tự bảo vệ, nhưng một số yếu tố có thể làm mất cân bằng giữa yếu tố bảo vệ và yếu tố gây hại:
- Lạm dụng rượu bia, cà phê: Làm tăng tiết acid, kích thích và bào mòn niêm mạc.
- Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs) lâu dài: Ức chế sản xuất prostaglandin, khiến niêm mạc yếu đi.
- Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): Gây viêm mạn tính, loét, thậm chí ung thư dạ dày.
- Căng thẳng kéo dài: Làm giảm lưu lượng máu tới niêm mạc, khiến quá trình tái tạo chậm lại.
- Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn quá mặn, quá chua, đồ cay nóng hoặc ăn uống thất thường.
Cách bảo vệ và phục hồi niêm mạc dạ dày
Để giữ cho niêm mạc khỏe mạnh, bạn có thể áp dụng một số nguyên tắc:
Điều chỉnh chế độ ăn uống
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây chín, ngũ cốc nguyên hạt.
- Bổ sung thực phẩm giàu flavonoid (trà xanh, táo, hành tây) giúp chống oxy hóa.
- Tránh đồ cay, chua, nhiều dầu mỡ, rượu bia và đồ uống có gas.
Giảm stress
- Thực hành thiền, yoga hoặc tập thể dục nhẹ nhàng.
- Ngủ đủ 7–8 giờ mỗi ngày.
Sử dụng thuốc hợp lý
- Không tự ý lạm dụng thuốc giảm đau, kháng viêm.
- Nếu phải dùng lâu dài, nên hỏi bác sĩ để bổ sung thuốc bảo vệ niêm mạc.
Diệt H. pylori nếu có
- Kiểm tra vi khuẩn H. pylori và điều trị theo phác đồ nếu dương tính.
IBS Tuệ Tĩnh – Giải pháp hỗ trợ bảo vệ niêm mạc và hệ tiêu hóa
Bên cạnh chế độ ăn và lối sống lành mạnh, bạn có thể tham khảo IBS Tuệ Tĩnh – sản phẩm hỗ trợ cải thiện chức năng tiêu hóa và bảo vệ niêm mạc đường ruột.
Với sự kết hợp từ thảo dược thiên nhiên như bạch truật, cam thảo, bạch linh, sản phẩm giúp:
- Hỗ trợ giảm viêm, bảo vệ niêm mạc dạ dày và ruột.
- Giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, đau bụng.
- Tăng cường sức khỏe đường ruột, ổn định nhu động tiêu hóa.
Việc sử dụng IBS Tuệ Tĩnh kết hợp cùng chế độ sinh hoạt khoa học sẽ giúp bạn giữ cho niêm mạc dạ dày khỏe mạnh, phòng tránh viêm loét và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Liên hệ hotline 1800 2295 hoặc truy cập website để biết thêm thông tin chi tiết!
